O corvo gralla

Este artigo ten unha versión en podcast que podes escoitar (e subscribirte se che gusta) en Ivoox ou en Spotify.

Comezarei dun xeito que rexeitaría calquera manual moderno de periodismo: chafando o clickbait, quebrando o anzol e anticipando un par de parágrafos a descuberta do tema verdadeiro: neste texto non vou falar de Taylor Swift, senón de min, e, quizais, de ti.

Os concertos da artista estadounidense en Iberia (primeiro en Lisboa, despois en Madrid) trouxeron ríos de artigos, noticias, reportaxes e comentarios, moito balbordo e barafunda e pouca harmonía. Porén todas e todos saberedes que é un fenómeno mundial que atinxe a moitos máis ámbitos que os da música e que devén incontestabelmente do pulo das millóns de fans incondicionais que seguen cada un dos seus movementos. Noutros tempos –máis ben noutras circunstancias– eu tería formada unha clara e asertiva opinión sobre o fenómeno fandom en torno á cantante, e de camiño sobre a persoa e a súa música, e esa opinión estaría alicerzada sobre a desinformación e o prexuízo, porque os que temos estudos e un algo de cultura (e somos homes, que moito hai deso tamén) e mesmo loitamos activamente contra a desinformación e polo espíritu crítico, caemos a cotío nesta superioridade cultural que apaga selectivamente todas as luces da sabiduría e o coñecemento. Non vou aquí a despregar o catálogo de argumentos e diatribas que tería usado, nin tampouco das supostas virtudes e bondades da de Pensilvania; xa dixen que non ía falar de Taylor Swift. Mais o caso é que agora eu non son quen de desprezar e abafallar a cantante e as súas fans porque as circunstancias da miña vida inscríbenme nun contexto distinto que me arreda do cinismo e acouga o xuiz prevaricador que levo dentro: teño unha filla swifty, dun swiftismo que, agás o dos cueiros, cumpre cada un dos estereotipos: suspensión de todo espíritu crítico no que respecta á cantante, memorización de todas as letras de todas as cancións, seguimento constante de todos os seus movementos, inserción activa nos círculos de fans e entrada nun éxtase irracional ante a aparición da artista no concerto. Mais a miña filla é unha persoa intelixente, comprensiva, crítica, e isto, unido ao feito obvio de que é a miña filla, fíxome pensar que quizais detrás desta paixón desmedida había algo máis que un fenómeno naíf, que quizais ela –a miña filla– merecería outra mirada, unha menos sinxela e prexuizada.

Velaí a miña realidade: se non fora pola proximidade, o cambio de perspectiva e punto de vista, a variación do enfoque, seguiría a ter (e difundir) unha visión superficial dun fenómeno complexo. Non falo en absoluto dun relativismo cultural pop que valide calquera manifestación artística ou movemento social acriticamente; falo de molestarse en coñecer, de escoitar e non de ouvir, de aprehender, de observar e comprender en troques de xulgar. E se temos preguiza, se renunciamos a ese esforzo, se o asunto non nos interesa abondo como para perder o noso valioso tempo en estudalo, entón aínda temos un recurso infrautilizado e marabilloso, un arma revolucionaria que podería chegar a cambiar o mundo: dicir «non sei», «descoñezo o tema», «non estou informado», «non teño unha opinión formada»… Xa que logo: recoñecer a propia ignorancia.

Non sería completamente honesto se non vos falase dun aliado nesta aprendizaxe: o tempo, o vento da idade que púe e desbasta as arestas e frea o ímpeto e bota capas de experiencia sobre o cinismo e a prepotencia. Ollo, non estou dicindo que eu fora un auténtico cretino, nin sequera un imbécil de baixa intensidade: abonda con ser un home e levar de serie a necesidade ancestral de marcar territorio.

E vale; marcho axiña a facer pulseiras da amizade.

______________________ Textos de Marcos Taracido con licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual CC BY-NC-SA

Se tras ler este texto tes algo que comentar podes facelo en Mastodon: @marcostaracido@mastodon.gal

Podes seguir este blog mediante [RSS] (https://escritura.social/fmarcostaracido/feed/).

Máis información sobre min e outros textos: https://lacentralita.net/@marcostaracido

Este artigo ten unha versión en podcast que podes escoitar (e subscribirte se che gusta) en Ivoox ou en Spotify.*

Un home baril, de torso peludo, gran bigote e cabelo recollido nunha longa coleta trenzada avanza con decisión –armado cun revólver na man dereita– pola aba dunha montaña escarpada, esgrevia, nun plano medio americano, co inicio do segundo movemento da sétima sinfonía de Beethoven soando de fondo. Esta escena leva a abrollar recorrentemente na miña memoria máis de trinta anos, coma un lunar algo retirado no noso corpo que non ollamos decote, mais que achamos coa cadencia xusta para non esquecelo nin ignoralo. O home é Sean Connery e a escena pertence á película Zardoz, aínda que esta última afirmación é falsa: non hai nos 102 minutos de metraxe ninguha secuencia de fotogramas que se corresponda coa miña lembranza. Non existen eses planos de Connery rubindo pola aba da montaña (non tal e como os describo) nin soa o allegretto en ningunha escena que se asemelle a esa. No entanto eu levo a ollala no meu cerebro con nitidez durante máis de tres décadas, e moitas desas veces exercía como unha mecha que acendía o meu cantarexar mental, ou o asubío, ou o percutir os acordes melancólicos cos dedos sobre calquera superficie da música que, así o viña pensando eu, converterase nunha especie de leitmotiv persoal a raíz daquela película. Porén, máis unha vez constatei que a memoria é outro xénero de ficción.

O caso é que procurando en Filmin outra película descubrín, casualmente, que tiñan Zardoz no seu catálogo: estrañamente –pois ademais da referencia musical tivera sempre a sensación de ser unha película valiosa, de culto– endexamais se me ocorrera buscala antes, nin en torrents antano, nin en plataformas hogano, e tampouco nunca a achei entre as reposicións televisivas. Así que pasada a medianoite, a casa en silencio, púxenme a vela. E levei dúas sorpresas.

A primeira sorpresa xa a anticipei: a miña lembranza non estaba na película de John Boorman, nin os fotogramas do plano medio frontal de Connery subindo pola faldra do cotarelo nin o fondo musical beethoveniano nunha escena sequera semellante. Si hai varias secuencias nos montes Wicklow irlandeses onde se rodou a película co actor escocés semiespido acarreirando arriba e abaixo, mais ningunha coa planificación do meu recordo. Tamén aparece o segundo movemento da sétima sinfonía; ao primeiro cos títulos de crédito, tras cinco minutos de metraxe, nunha preciosa versión coral; despois xurden os primeiros acordes varias veces en distintas versións de cámara, mais non é até a derradeira escena da película cando soa algo máis da metade da versión sinfónica. Xa que logo, a primeira conclusión era evidente: a lembranza era un constructo, unha ficción, unha montaxe na que a miña memoria xuntou as dúas cousas que máis lle impactaran e fixo unha creación nova que se fixou no me cerebro coma un recordo.

Na parede do fondo pódese ler «In the secret room of the past I seek the future»

Porén, a segunda sorpresa deixoume perplexo: eu non vira esa película. Da breve escena que se repetía no meu caletre sempre inferira que se trataba dunha película de aventuras, sin ficar en min máis elementos da trama ou o estilo, unha néboa na que remexían e fusionábanse O home que pudo reinar e O planeta dos simios. Eses elementos poderían corresponderse cos primeiros minutos da película, mais o que ven despois é algo radicalmente distinto, case radicalmente distinto de calquera película que teña visto, un monstruo fascinante, unha obra fallida e redonda, cunha filosofía ridícula e visionaria, dunha psicodelia atroz e absorbente: este doado xogo de antítesis é necesario para intentar transmitir a dimensión da obra do director irlandés, que loita en cada fotograma por non afundirse no medio dunha tempestade sutil e delicada. Como esquecela por completo? Ou se a vin, ¿como é posíbel que o único que sobrevivise fose unha breve secuencia baseada na parte máis tópica da longametraxe? A boa memoria non é unha das miñas máis afortunadas habelenzas, mais gardo lembranza detallada de decenas de películas da miña mocidade, cando eu quería ser director de cine e vía e estudaba todo o que abranguía nesa era preinternet.

Sean Connery vestido de noiva. Boorman conta que non foi doado convencer ao actor escocés

Un inciso sobre a película. Estréase en 1974 e responde a un proxecto moi persoal de John Boorman, a quen se lle ocorreu a trama mentres preparaba unha adaptación de O señor dos Aneis e tras o éxito acadado con Deliverance (1971), que obtivo varias nominacións aos Oscar. Frustrado o proxecto tolkiano, custoulle ferro e fariña acadar financiación para un guión tolo e moi arriscado, unha fábula postapocalíptica e anticapitalista que se desenvolve nun mundo ridículo e antiutópico no que a clase dominante –os Eternals– ten acadado a inmortalidade e vive nunha sociedade exenta de emocións. Os Brutals son os humanos mortais e rudimentarios que traballan escravizados para eles; Zed, Sean Connery, é o líder dunha especie de cuadrilla policial que mantén a raia aos brutos e que segue as ordes de Zardoz, unha cabeza xigante voadora que fornece de armas á cuadrilla en troco dos productos das colleitas. O núcleo da trama comeza cando Zed se coa na cabeza e viaxa até onde viven os Eternals. Rodada moi preto da casa de Boorman, nos cerros e outeiros derredor do lago Tay, a película foi un fracaso. Obsesionado co mundo creado, Boorman convirte o guión nunha novela (Pan Books, 1974) coa intención, conta no prólogo, de explicar mellor a complexa sociedade construida. Ao descargar a película para extraer fragmentos para o podcast dinme conta de que viña cun arquivo de audio cos comentarios do director; ademais de múltiples anécdotas e apreciacións técnicas, Boorman móstrase moi consciente das dificultades que presenta a película, aínda que tamén moi seguro dos seus valores.

Iniciei logo unha pescuda para intentar darlle contexto ó meu posíbel visionado do film; nunha sala de cine é seguro que non a vin, pois apenas as visitaba de mozo e dubido moito que chegara a estrearse en provincias. Xa que logo, centreime na televisión, e na canle omnipresente nos oitenta e principios dos noventa: RTVE. Ningunha referencia á emisión de Zardoz en distintos motores de busca; ren no arquivo de RTVE. Escribín ao ente televisivo e a resposta foi un conciso “no tenemos acceso a esa información”. Naveguei por algunhas hemerotecas de periódicos procurando a programación televisiva, mais en balde. Ocorréuseme logo que igual era boa idea preguntar á IA e deume unha resposta fabulosa: en 1986, no programa de José Luis Garci La Clave[¹]. Ao fin, dei en preguntar no oásis de calma e academia de sabedoría que é Mastodon e un amábel paquidermo (perdón, perdón, no dou atopado o seu nome) proporcionoume a ligazón a unha web na que se listan todas as películas (día, hora, programa) emitidas por TVE entre 1959 e 1996, unha desas tolerías que aínda fan marabillosa a internet. Peneirei os anos oitenta e noventa e atopei cinco emisións entre 1993 e 1996. Polos horarios apenas fican dúas factibles de ser vistas por min, mais alén diso nesas datas eu entrara na vintena, devecía polo cine e gabábame de estudar os clásicos e os autores de culto, semella imposíbel que, de ter visto Zardoz neses anos, non me lembre de nada.

Manuscrito do Allegreto da sétima sinfonía de Beethoven

Así as cousas, fican dúas posibilidades. Unha, os datos están errados e si houbo emisión da película nos anos oitenta, vina, esquecina case por completo mais cos anos fabriquei a lembranza. Improbábel. Outra: non vin nunca a película até agora; de feito, é moito máis doado que chegara á sétima sinfonía de Beethoven a través da música clásica que escoitaba meu pai ou do programa de radio Clásicos populares que eu mesmo adoitaba poñer no meu transistor. E as imaxes de Connery na montaña ben puiden coñecelas en algún programa de cine, revista ou documental. Ocórreseme unha terceira opción factíbel: que, habendo emisión da película nos oitenta, comezara a vela, mais que meus país me enviaran á cama ante a proliferación de peitos espidos que se esparexen polo resto da metraxe.

No fin de contas, e en calquera caso, non só inventei a lembranza, senón toda unha mítica arredor dela que me levou a alicerzar unha historia acaída para unha peza musical importante na miña vida. Xa que logo, que facemos coa memoria? ¿Como fitar a eses recordos que apuntalan a nosa infancia e nos explican e constrúen sabendo que, probabelmente son unha quimera? ¿Fica fuxir das lembranzas ou sentarse a gozalas como se asistísemos a unha ficción baseada en feitos reais?

Vale. ___________________

*Se non queres usar Spotify mais estás interesado en escoitar o audio, pídemo, por favor. [¹]: Para o improbábel lector milenial: La Clave foi un programa de televisión presentado por José Luis Balbín que xa non se emitía en 1986. José Luis Garci presentou Qué grande es el cine a partir de 1995. ___________________

______________________ Textos de Marcos Taracido con licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual CC BY-NC-SA

Se tras ler este texto tes algo que comentar podes facelo en Mastodon: @marcostaracido@mastodon.gal

Podes seguir este blog mediante [RSS] (https://escritura.social/fmarcostaracido/feed/).

Máis información sobre min e outros textos: https://lacentralita.net/@marcostaracido